ایام فاطمیه
ایام فاطمیه روزهایی که شیعیان به مناسبت شهادت حضرت فاطمه(س) عزاداری می‌کنند. درباره روز شهادت حضرت زهرا اختلافاتی بین روایات مختلف وجود دارد. در ایران دو روز (۱۳ جمادی‌الاول و ۳ جمادی‌الثانی)، روزهای احتمالی شهادت حضرت زهرا(س) دانسته می‌شود. این دو روز و روزهای قبل و بعد از آن، به فاطمیه اول و فاطمیه دوم مشهورند. شیعیان عراقو به‌ویژه نجف سه روز (۸ ربیع‌الثانی به علاوه دو روز پیش‌گفته) را برای شهادت حضرت زهرا(س) عزاداری می‌کنند. از میان احتمالات موجود درباره روز شهادت فاطمه(س)، ۳ جمادی‌الثانی در میان شیعیان مشهورتر است. این روز در ایران تعطیل رسمی است و بعضی از مراجع تقلید در قم به صورت پیاده‌روی در عزاداری شرکت می‌کنند.
روز دقیق شهادت حضرت زهرا(س) بر اثر نقل‌های مختلف تاریخی و نیز روایات متفاوت از ائمه، دقیقا مشخص نیست. برخی آن را چهل روز بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص)، برخی ۷۲ روز، گروهی ۷۵ روز، عده‌ای ۹۵ روز، گروهی سه ماه، و پاره‌ای دیگر شش ماه بعد از رحلت حضرت رسول(ص) دانسته‌اند.[۱]
سابقه عزاداری برای حضرت زهرا(س)
در زمان حیات ائمه اطهار(ع)، غالبا شیعیان اجازه عزاداری نداشتند[۲] ولی نقل‌هایی از عزاداری اهل بیت(ع) برای حضرت زهرا(س) رسیده است.[۳] حضرت علی(ع) در زمان دفنحضرت فاطمه(س) به عزاداری پرداخت و خطاب به رسول الله(ص) از مظلومیت حضرت فاطمه(س) سخن گفت.[۴] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است که برای حضرت زهرا(س) عزاداری می‌کردند و در روضه خود از ماجرای سقط حضرت محسن(ع) و کتک خوردن حضرت زهرا(س)، یاد کرده‌اند.[۵] قاضی عبدالجبار معتزلی (متوفی سال ۴۱۵ق) در کتاب دلائل النبوة گزارش کرده است: عده‌ای از شیعیان در مناطقی از جمله مصر، دمشق، بغداد، الرمله، عسقلان و جبل السماق برای حضرت زهرا(س) و فرزندش حضرت محسن(ع) عزاداری می‌کردند.[۶] ابن اثیر معتقد است هر زمانی که شیعه صاحب قدرت بوده، به عزاداری برای اهل بیت(ع) پرداخته است. دولت‌های آل بویه،حمدانیان و فاطمیوندر مصر از جمله دوره‌هایی است که او مثال می‌زند.[۷]
فاطمیه اول
بر اساس برخی نقل‌های تاریخی شهادت حضرت فاطمه(س) در روز ۱۳ جمادی‌الاول و بعد از گذشت ۷۵ روز از رحلت پیامبر اسلام(ص) واقع شده است.[۸] شیعیان به این روز و چند روز قبل و بعد از آن، فاطمیه اول می‌گویند. در برخی مناطق شیعه‌نشین، مراسم عزاداری حضرت فاطمه از فاطمیه اول شروع شده و تا فاطمیه دوم ادامه می‌یابد. در بین شیعیان مرسوم است که در این روز و برخی روزهای قبل و بعد از آن، مراسم روضه‌خوانی و ذکر مصیبت در مساجد، حسینیه‌ها، تکایا و نیز در خانه‌ها برگزار می‌کنند.
فاطمیه دوم
بر اساس حدیثی که ابو بصیر از امام صادق(ع) نقل کرده است، شهادت حضرت فاطمه(س) در روز سه‌شنبه ۳ جمادی‌الثانی بوده است.[۹] عزاداری ایام فاطمیه معمولا در فاطمیه دوم شور بیشتری پیدا می‌کند. در قم بعد از تأسیس حوزه علمیه قم و زعامت شیخ عبدالکریم حائری، عزاداری در این روزها احیاء شد.[۱۰]
